มองดูผู้คนรอบตัวบางครั้งก็เกิดคำถาม อะไรคือสิ่งที่ทำให้คนบางคน ตื่นนอนขึ้นมาทุกเช้าด้วยแววตาที่เปี่ยมพลัง ในขณะที่บางคนรู้สึกว่าชีวิตแต่ละวัน ผ่านไปอย่างว่างเปล่า? คำตอบอาจซ่อนอยู่ในคำว่า “เป้าหมายในชีวิต” (Sense of Purpose) พลังที่มองไม่เห็นนี้ ไม่ได้เป็นเพียงแนวคิดสวยหรู แต่เป็นกุญแจสำคัญที่วิทยาศาสตร์พิสูจน์แล้วว่า สามารถยืดทั้งอายุขัย (Lifespan) และ ช่วงเวลาที่มีสุขภาพดี (Healthspan) ของเราได้อย่างไม่น่าเชื่อ
ลองมาค้นพบพลังของ “เป้าหมายในชีวิต” ที่ซ่อนอยู่ในตัวคุณกัน The HealthSpan ชวนไปสำรวจว่า Sense of Purpose คืออะไร ทำไมถึงส่งผลต่อสุขภาพได้ขนาดนั้น และที่สำคัญที่สุดคือ เราจะค้นหามันเจอได้อย่างไร
Sense of Purpose คืออะไร? ทำไมจึงสำคัญต่อชีวิต
Sense of Purpose หรือ เป้าหมายในชีวิต ไม่ใช่แค่การตั้งเป้าหมายระยะสั้น อย่างการลดน้ำหนักหรือเก็บเงินซื้อของ แต่คือ “เหตุผล” ที่ลึกซึ้งว่าทำไมเราถึงตื่นขึ้นมาในตอนเช้า มันคือความรู้สึกว่าชีวิตของเรามีความหมาย มีทิศทาง และมีคุณค่าต่อตัวเองหรือต่อโลกใบนี้
ในแวดวง จิตวิทยาเชิงบวก (Positive Psychology) มองว่าการมีเป้าหมายในชีวิต เป็นองค์ประกอบหลักของความสุขที่ยั่งยืน (Well-being) คือเข็มทิศภายใน ที่คอยนำทางเราผ่านความท้าทายต่าง ๆ เป็นแหล่งกำเนิดแรงบันดาลใจ ที่ทำให้เราอยากพัฒนาตัวเองและใช้ชีวิตอย่างเต็มศักยภาพ การค้นพบความหมายของชีวิตของตัวเองนี่เอง ที่เป็นจุดเริ่มต้นของการมีสุขภาพกายและใจที่แข็งแกร่ง
Lifespan vs Healthspan อายุยืนอย่างเดียวไม่พอ ต้องสุขภาพดีด้วย
ก่อนจะไปต่อ เรามาทำความเข้าใจ 2 คำนี้กันก่อน เพราะเป็นสิ่งสำคัญมาก
- Lifespan (อายุขัย) คือจำนวนปีทั้งหมดที่เรามีชีวิตอยู่ ตั้งแต่เกิดจนตาย เช่น นาย ก. มีอายุ 90 ปี
- Healthspan (ช่วงเวลาที่สุขภาพดี) คือจำนวนปีที่เรามีชีวิตอยู่อย่างมีสุขภาพดี แข็งแรง ช่วยเหลือตัวเองได้ และมีความสุข โดยปราศจากโรคเรื้อรังที่บั่นทอนคุณภาพชีวิต
อยากให้ลองคิดตาม คนคนหนึ่งอาจมี Lifespan ถึง 90 ปี แต่ถ้าป่วยติดเตียงตั้งแต่ตอนอายุ 70 ปี นั่นหมายความว่า Healthspan ของเขามีเพียง 70 ปีเท่านั้น เป้าหมายที่แท้จริงของเรา จึงไม่ใช่แค่การมี Lifespan ที่ยืนยาว แต่คือการยืด Healthspan ให้ยาวนานที่สุดเท่าที่จะทำได้ ซึ่งการมีเป้าหมายในชีวิต คือหนึ่งในตัวช่วยที่ทรงพลังที่สุด
การมีเป้าหมายในชีวิตส่งผลต่อสุขภาพอย่างไร?
เรื่องนี้ไม่ใช่แค่ความเชื่อ แต่มีงานวิจัยทางวิทยาศาสตร์มากมาย ที่ยืนยันความเชื่อมโยงนี้ การมี Sense of Purpose ส่งผลต่อร่างกายและจิตใจของเรา ในหลายมิติอย่างน่าทึ่ง
ลดความเสี่ยงโรคเรื้อรัง (โรคหัวใจ, หลอดเลือดสมอง)
งานวิจัยที่ตีพิมพ์ในวารสาร JAMA Psychiatry พบว่าผู้ที่มีเป้าหมายในชีวิตชัดเจน มีความเสี่ยงต่อการเสียชีวิตจากโรคหัวใจและหลอดเลือดสมองต่ำกว่า อย่างมีนัยสำคัญ เหตุผลหนึ่งคือ เป้าหมายในชีวิตช่วยลดระดับฮอร์โมนความเครียด (Cortisol) และลดการอักเสบในร่างกาย ซึ่งเป็นต้นตอของโรคเรื้อรังหลายชนิด
เสริมสร้างสุขภาพจิต ลดความเครียดและภาวะซึมเศร้า
เมื่อเรามีเป้าหมายที่ยึดเหนี่ยว เราจะมีความยืดหยุ่นทางจิตใจ (Resilience) มากขึ้น สามารถรับมือกับความผิดหวังและความเครียดได้ดีกว่า เพราะเรามองเห็นภาพใหญ่ และรู้ว่าอุปสรรคเป็นเพียงส่วนหนึ่งของการเดินทาง นอกจากนี้ ยังช่วยป้องกันภาวะซึมเศร้าและความวิตกกังวล ได้อย่างมีประสิทธิภาพอีกด้วย
ส่งเสริมนิสัยที่ดีต่อสุขภาพ (การออกกำลังกาย, การกิน)
คนที่รู้สึกว่าชีวิตมีความหมาย มีแนวโน้มที่จะดูแลตัวเองดีขึ้น พวกเขาจะอยากมีชีวิตอยู่ เพื่อทำตามเป้าหมายนั้นให้สำเร็จ จึงใส่ใจกับการกินอาหารที่มีประโยชน์ ออกกำลังกายสม่ำเสมอ และเข้ารับการตรวจสุขภาพเป็นประจำ พฤติกรรมเหล่านี้ส่งผลโดยตรงต่อ Lifespan & Healthspan
ช่วยให้การนอนหลับมีคุณภาพดีขึ้น
เคยนอนไม่หลับเพราะในหัวมีแต่เรื่องฟุ้งซ่านกันบ้างไหม? การมีเป้าหมายที่ชัดเจน ช่วยให้จิตใจสงบลง ลดความวิตกกังวลก่อนนอน ทำให้เราหลับได้ลึกและสนิทยิ่งขึ้น ซึ่งการนอนหลับที่มีคุณภาพ คือรากฐานสำคัญของสุขภาพที่ดีในทุก ๆ ด้าน
7 วิธีค้นหาเป้าหมายในชีวิต
การค้นหาเป้าหมายในชีวิต ไม่ใช่การเดินทางที่จบในวันเดียว แต่คือกระบวนการสำรวจตัวเองอย่างต่อเนื่อง ลองเริ่มจาก 7 วิธีง่าย ๆ นี้ดู
- ทบทวนคุณค่าของตัวเอง ลองถามตัวเองว่า “อะไรคือสิ่งที่สำคัญที่สุดในชีวิต?” (เช่น ครอบครัว, ความซื่อสัตย์, การเรียนรู้, อิสรภาพ) เป้าหมายของคุณมักจะสอดคล้องกับคุณค่าเหล่านี้
- ค้นหาสิ่งที่ทำให้คุณลืมเวลา อะไรคือกิจกรรม ที่คุณทำแล้วมีความสุขจนลืมเวลาไปเลย? ไม่ว่าจะเป็นการวาดรูป ทำอาหาร เขียนโปรแกรม หรือเล่นดนตรี สิ่งนั้นอาจเป็นส่วนหนึ่งของเป้าหมายคุณ
- ช่วยเหลือผู้อื่น การอุทิศตนเพื่อช่วยเหลือคนอื่น สังคม หรือแม้แต่สัตว์ เป็นวิธีค้นหาเป้าหมายที่ทรงพลังที่สุด ลองทำงานอาสาสมัครเล็ก ๆ น้อย ๆ แล้วดูว่าคุณรู้สึกอย่างไร
- ลองทำสิ่งใหม่ๆ ออกไปเรียนรู้ทักษะใหม่ ๆ เดินทางไปในที่ที่ไม่เคยไป อ่านหนังสือแนวที่ไม่เคยอ่าน การก้าวออกจาก Comfort Zone จะช่วยเปิดมุมมองและอาจทำให้คุณเจอกับสิ่งที่ใช่
- มองหาปัญหาที่อยากแก้ไข มีอะไรในสังคมหรือรอบตัวคุณ ที่ทำให้รู้สึกหงุดหงิดและอยากลุกขึ้นมาเปลี่ยนแปลงไหม? นั่นอาจเป็นสัญญาณของเป้าหมาย ที่รอให้คุณไปทำให้สำเร็จ
- จินตนาการถึงตัวเองในอนาคต ลองนึกภาพงานศพของตัวเอง (อาจจะฟังดูน่ากลัว แต่ทรงพลังมาก) คุณอยากให้คนพูดถึงคุณว่าอย่างไร? คำตอบจะบอกได้ว่า อะไรคือสิ่งที่คุณอยากทิ้งไว้เบื้องหลัง
- เรียนรู้จากเรื่องราวของคนอื่น อ่านชีวประวัติ พูดคุยกับผู้คนที่มีชีวิตน่าสนใจ เพื่อหาแรงบันดาลใจและมุมมองใหม่ ๆ
อิคิไก (Ikigai) ปรัชญาญี่ปุ่นเพื่อชีวิตที่ยืนยาวและมีความหมาย
แนวคิดเรื่องเป้าหมายในชีวิต ไม่ใช่เรื่องใหม่ ปรัชญา “อิคิไก” (Ikigai) ของชาวญี่ปุ่นบนเกาะโอกินาวา ซึ่งเป็นหนึ่งในพื้นที่ที่มีคนอายุเกิน 100 ปีมากที่สุดในโลก ได้พูดถึงเรื่องนี้มานานแล้ว อิคิไก คือเหตุผลของการมีชีวิตอยู่ ซึ่งประกอบด้วย 4 ส่วนที่ทับซ้อนกัน
- สิ่งที่คุณรัก
- สิ่งที่โลกต้องการ
- สิ่งที่คุณทำได้ดี
- สิ่งที่สร้างรายได้ได้
โดยจุดที่ทั้ง 4 วงกลมนี้มาบรรจบกัน คือ “อิคิไก” ของคุณ ซึ่งเป็นตัวอย่างที่ชัดเจนของ Sense of Purpose ที่นำไปสู่ชีวิตที่ยืนยาวและมีความสุข
คำถามที่พบบ่อย (FAQ)
Q: ต้องมีเป้าหมายที่ยิ่งใหญ่เท่านั้นหรือไม่?
A: ไม่จำเป็นเลย เป้าหมายในชีวิต ไม่จำเป็นต้องยิ่งใหญ่ถึงขนาดเปลี่ยนแปลงโลก เป้าหมายของคุณอาจเป็น เช่น การเป็นพ่อแม่ที่ดีที่สุด, การดูแลสวนดอกไม้ให้สวยงาม, การสร้างสรรค์งานศิลปะที่ทำให้คนมีความสุข หรือการเป็นที่พึ่งให้กับเพื่อน ๆ สิ่งสำคัญคือมันมีความหมายสำหรับ “ตัวคุณ”
Q: ถ้ายังหาเป้าหมายไม่เจอ ควรทำอย่างไร?
A: นี่คือเรื่องปกติ การค้นหาเป้าหมายคือการเดินทาง ไม่ใช่การแข่งขัน อย่ากดดันตัวเอง แต่จงเปิดใจที่จะเรียนรู้และทดลองทำสิ่งต่าง ๆ ไปเรื่อย ๆ สนุกกับกระบวนการ แล้วสักวันคุณจะเข้าใกล้มันมากขึ้นเอง
Q: Sense of Purpose เปลี่ยนแปลงได้หรือไม่ตามช่วงวัย?
A: แน่นอนที่สุด เป้าหมายในชีวิต สามารถเปลี่ยนแปลงและพัฒนาไปตามช่วงวัยและประสบการณ์ได้ ตอนอายุ 20 เป้าหมายอาจเป็นการสร้างความมั่นคงในอาชีพ พออายุ 40 อาจเปลี่ยนเป็นการเลี้ยงดูครอบครัว และเมื่อถึงวัยเกษียณ เป้าหมายอาจเป็นการถ่ายทอดความรู้หรืออุทิศตนเพื่อสังคม
การมีเป้าหมายในชีวิต (Sense of Purpose) ไม่ใช่แค่เรื่องนามธรรมที่สวยหรู แต่เป็นปัจจัยด้านสุขภาพที่จับต้องได้และทรงพลัง โดยจะเป็นเหมือนภูมิคุ้มกันทางใจ ที่ช่วยให้เราผ่านพ้นมรสุมชีวิต เป็นแรงผลักดันให้เราดูแลร่างกายให้แข็งแรง และเป็นแสงสว่างที่นำทาง ให้ทุกวันเต็มไปด้วยความหมาย การลงทุนเวลาเพื่อค้นหาและหล่อเลี้ยงเป้าหมายของคุณ คือการลงทุนที่คุ้มค่าที่สุดเพื่อ คุณภาพชีวิตที่ดี และเพื่อการมี อายุยืนอย่างมีสุขภาพดี ทั้ง Lifespan & Healthspan ที่ยืนยาวอย่างแท้จริง
——————-
แหล่งข้อมูลอ้างอิง
- Cohen, R., Bavishi, C., & Rozanski, A. (2016). Purpose in Life and Its Relationship to All-Cause Mortality and Cardiovascular Events: A Meta-Analysis. Psychosomatic Medicine, 78(2), 122–133.
- Alimujiang, A., Wiensch, A., Boss, J., et al. (2019). Association Between Life Purpose and Mortality Among US Adults Older Than 50 Years. JAMA Network Open, 2(5), e194270.
