Sirtuins ถอดรหัสยีนอายุยืนพร้อมวิธีกระตุ้นการทำงาน

เคยได้ยินเรื่องยีนอายุยืน หรือสารที่ช่วยชะลอวัยกันบ้างไหม? นักวิทยาศาสตร์ทั่วโลกกำลังให้ความสนใจอย่างมากกับกลุ่มโปรตีนมหัศจรรย์ที่เรียกว่า “Sirtuins” ซึ่งเชื่อกันว่ามีบทบาทสำคัญในการควบคุมกระบวนการแก่ชราของเซลล์ และอาจเป็นกุญแจสำคัญ สู่การมีอายุยืนยาวอย่างมีคุณภาพ 

เจาะลึก Sirtuins หรือ ยีนอายุยืน ที่นักวิทย์กำลังจับตา! ค้นพบ วิธีกระตุ้น SIRT1 (ซึ่งเป็น Sirtuin ตัวหลัก) ด้วยกลยุทธ์ต่าง ๆ เช่น การอดอาหาร (Fasting), สาร Resveratrol หรือสารตั้งต้น NAD+ อย่าง NMN เพื่อ ชะลอวัย และส่งเสริมสุขภาพที่ดีในระยะยาว The HealthSpan พามาดูว่า Sirtuins เหล่านี้คืออะไร ทำงานอย่างไร และเราจะปลุกพลังให้ทำงานอย่างเต็มที่ได้อย่างไรบ้าง 

Sirtuins คืออะไร และสำคัญอย่างไรต่อการชะลอวัย? 

Sirtuins (เซอร์ทูอินส์) เป็นกลุ่มของโปรตีนในร่างกายของเรา ที่ทำหน้าที่เหมือน “ผู้ควบคุม” กระบวนการสำคัญต่าง ๆ ภายในเซลล์ ซึ่งเกี่ยวข้องกับการซ่อมแซม DNA, การเผาผลาญพลังงาน, การควบคุมการอักเสบ และการตอบสนองต่อความเครียดของเซลล์ พูดง่าย ๆ คือ พวกมันช่วยให้เซลล์ของเราทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพและสามารถจัดการกับความเสียหายต่าง ๆ ได้ดีเยี่ยม ทำให้เซลล์มีอายุยืนยาวขึ้น นั่นจึงเป็นที่มาของฉายา “ยีนอายุยืน” นั่นเอง 

ในมนุษย์ มี Sirtuins อยู่ 7 ชนิด (SIRT1 ถึง SIRT7) แต่ตัวที่ได้รับการศึกษามากที่สุด และเชื่อมโยงกับการ ชะลอวัย มากที่สุดคือ SIRT1 (Sirtuin 1) 

กลไกของ Sirtuins ในระดับเซลล์  

เซลล์ของเราเปรียบเสมือนโรงงานเล็ก ๆ ที่ต้องทำงานหนักทุกวัน การทำงานของโรงงาน ย่อมมีการสึกหรอและสร้างของเสีย Sirtuins โดยเฉพาะ SIRT1 ทำหน้าที่คล้ายกับผู้จัดการโรงงาน ที่คอยดูแลให้ทุกอย่างเป็นระเบียบ 

• ซ่อมแซมความเสียหาย เมื่อ DNA ของเราเสียหาย (เช่น จากรังสียูวี หรือสารพิษ) SIRT1 จะเข้ามาช่วยกระตุ้นกลไกการซ่อมแซม เพื่อป้องกันไม่ให้เซลล์เกิดความผิดปกติ หรือกลายเป็นเซลล์มะเร็ง 

• ปรับปรุงการเผาผลาญพลังงาน SIRT1 ช่วยให้ไมโตคอนเดรีย (โรงไฟฟ้าของเซลล์) ทำงานได้ดีขึ้น ทำให้เซลล์มีพลังงานใช้เพียงพอ และลดการสะสมของไขมันที่ไม่จำเป็น 

• ลดการอักเสบ การอักเสบเรื้อรัง เป็นหนึ่งในสาเหตุหลัก ของการแก่ชราและโรคต่าง ๆ SIRT1 มีบทบาทในการลดการอักเสบในระดับเซลล์ 

• ควบคุมการแสดงออกของยีน SIRT1 สามารถ “เปิด” หรือ “ปิด” ยีนบางตัว ที่เกี่ยวข้องกับการตอบสนองต่อความเครียด การอยู่รอดของเซลล์ และการแก่ชรา ทำให้เซลล์สามารถปรับตัว เข้ากับสภาพแวดล้อมได้ดีขึ้น

ทั้งหมดนี้หมายความว่า เมื่อ Sirtuins ทำงานได้ดี เซลล์ของเราก็จะทนทานต่อความเครียดต่าง ๆ มีสุขภาพดีขึ้น และมีแนวโน้มที่จะแก่ช้าลงนั่นเอง 

บทบาทของ NAD+ และ NMN 

Sirtuins ไม่สามารถทำงานได้ด้วยตัวเอง พวกมันต้องการโคเอนไซม์ตัวหนึ่ง ที่เรียกว่า NAD+ (Nicotinamide Adenine Dinucleotide) เปรียบเสมือนน้ำมันเชื้อเพลิง ที่ช่วยให้เครื่องยนต์ของ Sirtuins ทำงานได้นั่นเอง 

ปัญหาคือเมื่อเราอายุมากขึ้น ระดับ NAD+ ในร่างกายของเรา จะลดลงตามธรรมชาติ ทำให้ Sirtuins ทำงานได้ไม่เต็มที่ นักวิทยาศาสตร์จึงให้ความสนใจกับการเพิ่มระดับ NAD+ ในร่างกาย โดยหนึ่งในวิธีที่มีประสิทธิภาพคือการใช้สารตั้งต้นของ NAD+ ที่เรียกว่า NMN (Nicotinamide Mononucleotide) ซึ่งเชื่อว่าสามารถเปลี่ยนเป็น NAD+ ได้ง่ายและช่วยกระตุ้นการทำงานของ Sirtuins ได้ (แหล่งอ้างอิง: Cell, 2018) 

4 วิธีสำคัญในการกระตุ้น Sirtuins ให้ทำงาน 

มีหลายวิธีที่สามารถ “ปลุก” Sirtuins ให้ตื่นตัวและทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น ในชีวิตประจำวันของเรา ซึ่งนำไปสู่การ ชะลอวัย และสุขภาพที่ดีขึ้น 

1. การจำกัดแคลอรี่และการอดอาหาร (Calorie Restriction & Fasting) 

นี่คือหนึ่งในวิธีที่ได้รับการพิสูจน์ทางวิทยาศาสตร์มากที่สุด ในการกระตุ้น Sirtuins โดยเฉพาะ SIRT1 

• การจำกัดแคลอรี่ (Calorie Restriction – CR) คือการลดปริมาณแคลอรี่ ที่ได้รับในแต่ละวันลงประมาณ 10-40% โดยที่ยังได้รับสารอาหารที่จำเป็นครบถ้วน การทำเช่นนี้ได้รับการพิสูจน์แล้วว่า ช่วยยืดอายุขัยในสิ่งมีชีวิตหลายชนิด (แหล่งอ้างอิง: Science, 2004) 

• การอดอาหารเป็นช่วงๆ (Intermittent Fasting – IF) เป็นรูปแบบการอดอาหารที่ได้รับความนิยม โดยจะจำกัดช่วงเวลาการกิน เช่น กินในช่วง 8 ชั่วโมงและอด 16 ชั่วโมง (16/8) หรืออดอาหาร 24 ชั่วโมง 1-2 ครั้งต่อสัปดาห์ (Eat-Stop-Eat) การอดอาหารเป็นการกระตุ้นเซลล์ให้เข้าสู่โหมด “ประหยัดพลังงาน” ซึ่งจะไปกระตุ้น Sirtuins ให้ทำงานเพื่อซ่อมแซมเซลล์และเพิ่มประสิทธิภาพในการอยู่รอด 

• กลไกภายในร่างกาย เมื่อร่างกายได้รับแคลอรี่น้อยลง หรืออยู่ในช่วงอดอาหาร เซลล์จะรู้สึกว่าอยู่ในภาวะ “ขาดแคลน” และจะกระตุ้นกลไกการเอาชีวิตรอด ซึ่งรวมถึงการเพิ่มการทำงานของ Sirtuins เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการเผาผลาญและซ่อมแซมเซลล์ 

2. สารประกอบที่ช่วยกระตุ้น Sirtuins: Resveratrol และ NAD+ 

นอกจากการปรับพฤติกรรมการกินแล้ว ยังมีสารบางชนิดที่ได้รับการวิจัยว่า สามารถช่วยกระตุ้นการทำงานของ Sirtuins ได้โดยตรง 

• Resveratrol (เรสเวอราทรอล) เป็นสารต้านอนุมูลอิสระที่พบในไวน์แดง องุ่น บลูเบอร์รี่ และถั่วลิสง สารตัวนี้เป็นที่รู้จักกันดีในฐานะตัวกระตุ้น SIRT1 และเชื่อว่ามีส่วนช่วยในการ ชะลอวัย และป้องกันโรคบางชนิด (แหล่งอ้างอิง: Nature, 2003) 
  • แหล่งอาหาร ไวน์แดง, องุ่นแดง, เบอร์รี่เข้ม, ถั่วลิสง 
  • อาหารเสริม มีจำหน่ายในรูปแบบอาหารเสริม แต่ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้ 

• NAD+ และสารตั้งต้น (NMN, NR) อย่างที่อธิบายไปว่า NAD+ คือเชื้อเพลิงของ Sirtuins การเพิ่มระดับ NAD+ จึงเป็นอีกวิธีหนึ่งในการกระตุ้น Sirtuins 

• NMN (Nicotinamide Mononucleotide เป็นสารตั้งต้นโดยตรงของ NAD+ การเสริม NMN ได้รับการศึกษาว่าช่วยเพิ่มระดับ NAD+ และอาจมีประโยชน์ในการชะลอวัย และปรับปรุงการเผาผลาญ (แหล่งอ้างอิง: Cell Metabolism, 2016) 

• NR (Nicotinamide Riboside) เป็นสารตั้งต้นของ NAD+ อีกชนิดหนึ่งที่คล้ายคลึงกับ NMN 
  • แหล่งอาหาร พบในปริมาณน้อยมากในอาหารบางชนิด เช่น บรอกโคลี กะหล่ำปลี อโวคาโด
  • อาหารเสริม NMN และ NR มีจำหน่ายในรูปแบบอาหารเสริม และกำลังได้รับความสนใจอย่างมาก ในการวิจัยด้านอายุยืน 

3. อาหารกระตุ้น Sirtuins (Sirtfood Diet) 

Sirtfood Diet เป็นแนวคิดการรับประทานอาหาร ที่เน้นอาหารที่มีสารประกอบ ที่สามารถกระตุ้น Sirtuins ได้ตามธรรมชาติ ซึ่งมักจะเป็นอาหารที่มีคุณสมบัติเป็นพืช (phytonutrients) ที่ดีต่อสุขภาพอยู่แล้ว 

ตัวอย่างอาหาร Sirtfood – คะน้า, หัวหอม, พาร์สลีย์, น้ำมันมะกอกบริสุทธิ์, ชาเขียวมัทฉะ, ดาร์กช็อกโกแลต, แอปเปิล, บลูเบอร์รี่, สตรอว์เบอร์รี่, วอลนัต, ไวน์แดง, กาแฟ, ขมิ้น 

การเน้นรับประทานอาหารเหล่านี้ในชีวิตประจำวัน สามารถช่วยให้ร่างกายได้รับสารกระตุ้น Sirtuins ตามธรรมชาติ และส่งเสริมสุขภาพโดยรวมได้ 

4. การออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ 

การออกกำลังกาย ไม่ว่าจะเป็นการออกกำลังกายแบบคาร์ดิโอ (เช่น วิ่ง เดินเร็ว) หรือการออกกำลังกายแบบเวทเทรนนิ่ง ล้วนเป็นวิธีที่ดีในการกระตุ้นการทำงานของ Sirtuins โดยเฉพาะ SIRT1 และ SIRT3 การออกกำลังกายช่วยเพิ่มความเครียด ในระดับเซลล์ในปริมาณที่เหมาะสม ซึ่งจะไปกระตุ้นกลไกการซ่อมแซมและปรับตัวของเซลล์ รวมถึงการทำงานของ Sirtuins ด้วย

Sirtuins ไม่ใช่แค่แนวคิดทางวิทยาศาสตร์ที่น่าตื่นเต้น แต่เป็นกลุ่มโปรตีน ที่มีบทบาทสำคัญอย่างแท้จริงในการควบคุมกระบวนการแก่ชราของเซลล์ การทำความเข้าใจและเรียนรู้ วิธีกระตุ้น Sirtuins ให้ทำงานได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ จึงเป็นก้าวสำคัญสู่การมีชีวิตที่ยืนยาวและมีสุขภาพที่ดี 

ไม่ว่าจะเป็นการลองปรับพฤติกรรมการกิน ด้วยการจำกัดแคลอรี่หรือการอดอาหาร การเพิ่มอาหาร Sirtfood ในมื้ออาหาร การออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ หรือแม้แต่การพิจารณาอาหารเสริมเช่น Resveratrol หรือ NMN สิ่งเหล่านี้ล้วนเป็นหนทางที่เราสามารถ “ปลุก” ยีนอายุยืน ในตัวเราให้ตื่นขึ้นมาทำงานเพื่อ ชะลอวัย และส่งเสริมคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น 

แน่นอนว่าการวิจัยเกี่ยวกับ Sirtuins และการชะลอวัย ยังคงดำเนินต่อไป แต่หลักฐานที่มีอยู่ในปัจจุบันก็ชี้ให้เห็นถึงศักยภาพที่น่าทึ่ง อย่าลืมปรึกษาแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพ ก่อนที่จะเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมหรือเริ่มใช้อาหารเสริมใด ๆ เพื่อให้แน่ใจว่าเหมาะสมกับคุณที่สุด 

——————

แหล่งข้อมูลอ้างอิง

• Cell Metabolism. (2011). Sirtuins: molecular mechanisms regulating health and lifespan. 
• Cell. (2018). Nicotinamide Mononucleotide (NMN) for Health and Disease: Current State of Evidence and Future Directions. 
• Science. (2004). Caloric restriction and aging. 
• Nature. (2003). Resveratrol directly activates SIRT1. 
• Cell Metabolism. (2016). Nicotinamide mononucleotide (NMN) rescues age-associated pathology in mice by boosting NAD+ biosynthesis. 
• Aging Cell. (2009). Exercise induces SIRT1 expression and improves mitochondrial function in skeletal muscle.