เข้าใจความหมาย Lifespan และ Healthspan ต่างกันอย่างไร?

เคยเห็นข่าวคนอายุเกิน 100 ปี แล้วรู้สึกทึ่งและอยากมีอายุยืนยาวแบบนั้นบ้างไหม? ความปรารถนาที่จะมีชีวิตที่ยืนยาว เป็นสิ่งที่อยู่คู่กับมนุษย์มาทุกยุคทุกสมัย แต่ลองหยุดคิดสักนิดว่า “ชีวิตที่ยืนยาว” ในภาพฝันของนั้นเป็นอย่างไร?

หลายคนอาจตั้งคำถามว่า ทำไม Healthspan ถึงสำคัญกว่า Lifespan คำตอบนั้นเรียบง่าย เพราะคือการวัดที่คุณภาพ ไม่ใช่แค่ ปริมาณ ของชีวิต The HealthSpan จะพาไปทำความเข้าใจ ความแตกต่างระหว่าง Lifespan กับ Healthspan อย่างละเอียด เพื่อให้เห็นภาพชัดเจนว่า เป้าหมายที่แท้จริงของการดูแลสุขภาพนั้นคืออะไร และทำไมการโฟกัสให้ถูกจุด จึงเป็นกุญแจสำคัญสู่การมีชีวิตในบั้นปลายที่มีความสุขอย่างแท้จริง

เจาะลึกความหมาย Lifespan คืออะไร?

Lifespan หรือที่เราคุ้นเคยกันว่า “อายุขัย” คือคำจำกัดความที่ตรงไปตรงมาที่สุด โดยหมายถึง ระยะเวลาทั้งหมดที่คน ๆ หนึ่งมีชีวิตอยู่ นับตั้งแต่วันที่เกิดจนถึงวันที่เสียชีวิต เป็นตัวเลขเชิงปริมาณ ที่เราเห็นได้ชัดเจน เช่น “คุณยายมีอายุขัย 95 ปี” หรือ “อายุขัยเฉลี่ยของคนไทยอยู่ที่ประมาณ 78 ปี”

ในอดีต การแพทย์มุ่งเน้นไปที่การยืด Lifespan เป็นหลัก เรามีเทคโนโลยีและยา ที่ช่วยต่อสู้กับโรคร้ายแรง ทำให้ผู้คนเสียชีวิตจากโรคติดเชื้อน้อยลง และสามารถยืดอายุ ของผู้ป่วยโรคเรื้อรังออกไปได้นานขึ้น ซึ่งถือเป็นความสำเร็จที่ยิ่งใหญ่ แต่ในขณะเดียวกัน ก็สร้างคำถามใหม่ขึ้นมา… ชีวิตที่ยืดออกไปนั้น มีคุณภาพดีแค่ไหน?

การมี Lifespan ที่ยาวนานเป็นสิ่งที่ดี แต่ถ้า 20-30 ปีสุดท้ายของชีวิต ต้องหมดไปกับการนอนบนเตียง การกินยาเป็นกำ ๆ หรือการสูญเสียความสามารถ ในการช่วยเหลือตัวเอง ซึ่งอาจไม่ใช่ชีวิตบั้นปลายที่หลายคนวาดฝันไว้ และนี่คือจุดที่แนวคิดของ Healthspan เข้ามามีบทบาท

Healthspan คืออะไร? นิยามใหม่ของคำว่า “สุขภาพดี”

Healthspan (เฮลท์สแปน) คือแนวคิดที่ใหม่กว่าและลึกซึ้งกว่า หมายถึง ช่วงเวลาของชีวิตที่เรามีสุขภาพดี แข็งแรง และปราศจากโรคเรื้อรังที่บั่นทอนคุณภาพชีวิต

พูดง่าย ๆ ก็คือจำนวนปีที่เราสามารถใช้ชีวิต ได้อย่างเต็มศักยภาพ สามารถเดินเหินได้คล่องแคล่ว มีสมองที่แจ่มใส มีพลังงานในการทำกิจกรรมที่เรารัก และพึ่งพาตัวเองได้อย่างอิสระ ไม่ใช่แค่ “มีชีวิตอยู่” แต่คือ “ใช้ชีวิต” อย่างมีความสุขและมีความหมาย

เป้าหมายสูงสุด ของการดูแลสุขภาพในยุคใหม่ จึงไม่ใช่แค่การทำให้ Lifespan ยาวที่สุด แต่คือการบีบอัดช่วงเวลาแห่งความเจ็บป่วย (Morbidity) ให้สั้นที่สุด โดยการยืด Healthspan ให้ยาวนานจนใกล้เคียงกับ Lifespan มากที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ ลองจินตนาการถึงภาพการมีสุขภาพดีไปจนถึงอายุ 90 ปี และใช้เวลาป่วยไข้เพียงไม่กี่เดือนสุดท้ายของชีวิต นั่นคือภาพอุดมคติที่ทุกคนปรารถนา

ตารางเปรียบเทียบ Lifespan vs. Healthspan

เพื่อให้เห็นความแตกต่างระหว่าง Lifespan กับ Healthspan ได้อย่างชัดเจน ลองดูตารางเปรียบเทียบนี้

การแยกแยะระหว่าง Lifespan กับ Healthspan ได้ จะเปลี่ยนมุมมองการดูแลสุขภาพไปอย่างสิ้นเชิง

• เปลี่ยนจากการ “ซ่อม” เป็นการ “สร้าง” แทนที่จะรอให้ป่วย แล้วค่อยไปหาหมอเพื่อรักษา (ซ่อม) เราจะหันมาใส่ใจไลฟ์สไตล์ในปัจจุบัน เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดโรคในอนาคต (สร้าง)
• ตั้งเป้าหมายที่ถูกต้อง เป้าหมายไม่ใช่แค่ “ฉันจะลดน้ำหนัก” แต่กลายเป็น “ฉันจะสร้างกล้ามเนื้อเพื่อที่ตอนแก่จะได้เดินเหินสะดวก” หรือ “ฉันจะกินอาหารต้านการอักเสบ เพื่อลดความเสี่ยงโรคสมองเสื่อม”
• ลงทุนกับปัจจุบันเพื่ออนาคต การเลือกกินอาหารดี ๆ , การหาเวลาไปออกกำลังกาย, หรือการฝึกจัดการความเครียดในวันนี้ คือการลงทุนที่ดีที่สุด เพื่อตัวเราในอนาคต ที่จะยังคงแข็งแรงและมีความสุข

Lifespan และ Healthspan ต่างกันอย่างไร? คำตอบที่ชัดเจนที่สุดคือ Lifespan คือ “ความยาว” ของชีวิต ในขณะที่ Healthspan คือ “ความกว้าง” หรือความสมบูรณ์ของชีวิต แน่นอนว่าเราทุกคนอยากมีอายุยืนยาว แต่ชีวิตที่ยืนยาวโดยปราศจากสุขภาพที่ดีและความสุข อาจไม่ใช่สิ่งที่น่าปรารถนาเท่าใดนัก การทำความเข้าใจและหันมาให้ความสำคัญกับการยืด Healthspan จึงเป็นการวางรากฐาน เพื่ออนาคตที่สดใส ที่ซึ่งเราไม่เพียงแต่มีชีวิตอยู่ เพื่อดูโลกที่เปลี่ยนแปลงไป แต่ยังสามารถเป็นส่วนหนึ่งของมันได้อย่างเต็มที่และมีความสุขไปจนถึงวันสุดท้าย

——————–

แหล่งข้อมูลอ้างอิง

• Kaeberlein, M. (2018). “How healthy is the healthspan concept?”. GeroScience, 40(4), 361–364.
• López-Otín, C., et al. (2013). “The Hallmarks of Aging.” Cell, 153(6), 1194–1217.
• World Health Organization (WHO). (2020). Decade of Healthy Ageing 2020–2030. https://www.who.int/initiatives/decade-of-healthy-ageing